خودشناسی

خودشناسی چیه ؟ تصور کنید در پیمایش مسیری هستید که مقصد آن روشن نیست و هیچ نقشه یا راهنمایی هم ندارید. در چنین شرایطی، احتمالاً سردرگم خواهید شد و به جای رسیدن به هدف، زمان و انرژی خود را هدر می‌دهید. زندگی نیز چنین است؛ اگر ندانید چه کسی هستید، نمی‌توانید مسیرتان را بیابید.

خودشناسی چیست؟

خودشناسی در واقع پاسخ به این پرسش است که “من چه کاری کردم ؟” پس اگر شما بدانید در هر شرایطی با شناختی که از خودتان پیدا کردید، احتمالاً چه کاری از شما سر میزند، میتوانیم بگوییم شما به خودشناسی رسیده اید. البته از اسمش هم پیداست، خودشناسی یعنی شناخت خود. بهتر بگوییم، شناخت ارزش‌ها، احساسات، نقاط قوت و ضعف خود است. خودشناسی این است که من بدانم اگر فلان اتفاق بیافتد عصبی می‎‌شوم و یا اگر فلان موقعیت پیش بیاید احتمالاً اضطراب می‌گیرم. این کشف خود، میتواند کمک زیادی در زندگی به ما بکند. این  فرآیندی است که در آن با نگرش به زندگی خودمان و بررسی آن به شناخت از خود می رسیم. در جهان پرشتاب امروز که همه چیز به سرعت در حال تغییر است، خودشناسی اهمیت بیشتری پیدا کرده و شاید کار سختی هم به نظر بیاید. در ادامه بیشتر به چیستی و اهمیت آن می‌پردازیم.

هدف از خودشناسی

هدف از خودشناسی چیست؟ شاید برایتان این پرسش پیش بیاید که چرا باید برای شناخت خود زمان و انرژی بگذارید و اصلاً خودشناسی چرا ارزشمند است؟
هدف بنیادی از این کار این است که به شناختی ژرف و واقعی از خود برسیم. با این کار میتوانیم زندگی خشنود، هدفمند و معناداری داشته باشیم. خودشناسی به ما کمک می‌کند تا نه تنها ارزش‌ها و باورهای اصلی خود را شناسایی کنیم، بلکه به توانایی‌ها، محدودیت‌ها و اولویت‌های خود نیز پِی ببریم.  با درک بهتر از خود، می‌توانیم تصمیمات آگاهانه‌تری بگیریم که با اهداف و نیازهای واقعی ‌مان همخوانی دارد. همچنین، خودشناسی ابزار کاربردی برای بهبود روابط فردی و اجتماعی است. هنگامی که آنرا داشته باشیم، بهتر می‌توانیم با دیگران همدلی کنیم و ارتباطات سالم‌تری برقرار کنیم. این فرآیند به کاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند، زیرا شناخت خود باعث می‌شود که ما بتوانیم در روبرویی با چالش‌ها و موقعیت‌های دشوار، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشیم. در ادامه بیشتر درباره فواید خودشناسی می‌گوییم.

فواید خودشناسی

نکته این است که باید بدانیم خودشناسی به تنهایی کمکی به ما نمی‌کند. و به کاربردن نکاتی که از شناخت خود در میابیم در زندگی روزمره است که فواید زیادی به همراه خواهد داشت. پس اگر با شناخت خود، بدانیم که چه الگوهای رفتاری داریم و در شرایط گوناگون واکنش ما چه خواهد بود. میتوانیم شرایط بهتری را برای خود و دیگران فراهم نماییم و یا واکنش خود را پیش از وقوع اتفاقات پیش بینی کنیم و برای آن برنامه ریزی کنیم.

در ادامه چندی از فواید خودشناسی را آورده ایم:

تصمیم‌ گیری بهتر:  شناخت خود به ما امکان پیش بینی و کنترل بهتر احساساتمان را میدهد و به ما کمک می‌کند تا انتخاب‌هایمان با ارزش‌ها و اهدافمان همخوانی داشته باشند.

بهبود روابط : هنگامی که خودمان را بشناسیم می‌توانیم، خواسته های واقعی خودمان، نیاز ها، احساسات و مرزهایمان را در روابط به درستی بیان کنیم.

روبرویی با چالش‌ها :  اینکه بدانیم در شرایط گوناگون چه واکنشی از ما سر می‌زند و رفتار ما چگونه خواهد بود. به ما کمک می کند تا بهتر بتوانیم با چالش‌ها روبرو شویم.

افزایش عزت نفس : با شناخت نقاط ضعف و قوت خود می‌توانیم آنها را بپذیریم و خود واقعی مان را دوست بداریم و به آنچه هستیم احترام بگذاریم.
خشنودی در زندگی : هنگامی که خود واقعی مان را بشناسیم و بپذیریم که این ما هستیم. میتوانیم به خواسته های واقعی خود برسیم و از زندگی خشنود و خرسند باشیم.

تفاوت خودشناسی و خودآگاهی

شاید شما هم در نگاه اول گمان کنید که خودشناسی و خودآگاهی تفاوتی باهم ندارند. باید بگوییم این گزاره درست نیست و این دو تعریف باهم تفاوت هایی دارند. در واقع خودشناسی، شناخت خود همانگونه که دیگران ما را می ‌بینند است و خودآگاهی یعنی آگاهی به احساساتمان و دلایل آن. بنابر این خودآگاهی این است که پی ببریم چه احساساتی در ما وجود دارد و چرا این احساسات را داریم، در حالی که خودشناسی این است که تفکرات، رفتارها و واکنش‌های خود واقعی مان را بشناسیم.

روش‌های خودشناسی

برای این کار روشهای گوناگونی وجود دارد. همچنین اگر در این باره جستجویی کرده باشید، در می یابید که تستهای گوناگونی از جمله MBTI و ENNEAGRAM برای این منظور طراحی گردیده اند. البته بیشتر این تست‌ها از دید علمی رد شده اند و معتبر نیستند. در ادامه چند روش و راهکار علمی معتبر برای اینکار آورده ایم.

1. نوشتن (journaling): از کارهایی میتوانید برای رسیدن به خودشناسی برسید. بررسی رفتار خودتان و یادداشت کردن آنها می‌باشد. از خودتان بپرسید : چه کار کردم ؟ باید این را در نظر بگیرید که کافیست بنویسید در چه شرایطی چه رفتاری داشتید و در این مرحله نیازی به فکر کردن به اینکه چرا این رفتار را کردید نداریم برای نمونه کافیست بنویسید : وقتی فلانی رو درحال غیبت کردن دیدم خشمگین شدم.
2. مرور روزانه مسیر زندگی (Route Review) : در این روش شما هر روز سه کار مفید و خوبی که روز گذشته انجام داده اید و یک کار اشتباه یا نقطه قابل بهبود را روی کاغذ می نویسید. نکته مهم این است که این کار را باید هرروز انجام دهید و دیگر آنکه برای کار  مفید به دنبال کارهای بزرگ نباشید. همینکه دیشب به موقع خوابیدید یا اتاقتان مرتب کردید میتواند یک کار خوب به شمار بیاید.
3. بازخورد از دیگران : ممکن است بخشی از اینکه خود واقعی ما کیست را خودمان نبینیم، درواقع نقاط کوری هست که دیگران درباره ما میدانند و ما درباره خودمان نمی‌دانیم. می توانیم از دیگران بپرسیم : من چطور آدمی هستم ؟ چگونه می‌توانم دوست/همسر یا … بهتری باشم ؟
   پاسخ به این پرسش‎ها میتواند به ما در این راه کمک کند.
4. خرده انگیزه ها : در زندگی ما چیزهای کوچکی وجود دارند که به ما انگیزه میدهند، کارهایی که خود انجام دادن آنها حالمان را خوب می‌کند و نه نتیجه آن. شناخت خرده انگیزه ها بخشی از خودشناسی است. پیدا کردن خرده انگیزه ها روشهای گوناگونی دارد مانند پیدا کردن حسودی‌های شما. آن زمان که می‌گویید ای کاش …. و یا خوشبحال فلانی که … شاید پای یکی از خرده انگیزه هایتان در میان است. یافتن خرده انگیزه ها کاری زمان‌بر می‌باشد، برای آشنایی بیشر با خرده انگیزه ها و روش یافتن آنها میتوانید به کتاب اسب سیاه مراجعه کنید.
5. مشاور یا درمانگر معتبر : یک مشاور روانشانس معتبر بهتر می‌تواند شما را راهنمایی کند. یک نشست با تراپیست یا گذارندن یک دوره روانکاوی پیش یک درمانگر معتبر می‌تواند در این زمینه به روش علمی کمک کننده باشد. هدف این است که با انجام تست‌ها یا کارهای درست در این زمینه گام برداریم و درگیر تست‌های نامتعبر و کارهایی که از نظر علمی تایید نشده اند نشویم.

شناخت خود واقی

همانطور که گفتیم خودشناسی یعنی شناخت خود واقعی مان، همانطور که دیگران می‌بینند. رسیدن به آن فرآیندی زمانبر می‌باشد و به روش علمی و اصولی میتوان به آن دست یافت. با رسیدن به خودشناسی راستین در می‌ یابیم که من :

• چه فکری دارم
• چگونه تصمیم گیری می کنم
• تمایلات، ارزشها و انگیزه هایم چیست
• چگونه واکنش میدهم
• چه کارهایی می کنم
• کارهایم چه اثراتی دارد
• از دید دیگران چه آدمی هستم

در مسیر خودشناسی نکته این است که یادگیری مداوم و استمرار در این راه اهمیت زیادی دارد و باید بتوانید با دوست داشتن خویش و ذهنی باز نقاط ضعف و قوت خود را بپذیرید. با شناخت خود میتوانید رشد کنید و به پیشرفت جامعه و داشتن جامعه بهتر و انسانی تر نیز کمک کنید. در این راه میتوانید از دوره های آموزشی استاد حمیده جعفری نیز بهره مند شوید. حالا که دریافتید خودشناسی چیست و  با چند روش علمی برای رسیدن به آن آشنا شدید. میتوانید در راستای رسیدن به آن گام بردارید و یا بیخیال ماجرا بشوید!